Yol, tarz, yöntem anlamlarına gelen üslup, terimsel olarak da bir insanın, bir sanatçının veya bir devrin kendine özgü anlatım biçimidir. Buna göre Kur‟an‟ın üslubundan maksat onun muhataplara, kendine has anlatım biçimiyle hitap etmesidir.

Kur‟an‟ın üslubu eşsizdir. Ukulları hayrette bırakır. Seçtiği kelime ve cümleler ibaredeki anlatıma çok uygundur. Üslubunda arılık, duruluk ve güzellik vardır. İçerdiği tüm konulardaki üslup tarzı, insanları kendine hayran bırakmış; kısa sürede onları dalaletten- hidayete ulaştırmıştır.

Kur’an’ın Üslup Özellikleri

1. Kur‟an‟ın Ses ve Mizanındaki Ahenk

Kur‟an kelime, harf, hareke, sükun, med veya kasrlarıyla mükemmel bir ahenge sahiptir. Kulaklara hoş gelir. Arapça bilmeyenleri bile etkileyecek güzellikte bir üslubu vardır.

Şu iki örnekte (biri tehdit içeren, diğeri de Cennet ehlinin sevincini içeren) Kur‟an‟ın ses ve mizanındaki ahengi görürüz. Kelimeler birbirleriyle ve konuya uygunluklarıyla tam bir ses ve mizan ahengini yansıtmışlardır.

2. Lâfız ve Mânâ Dengesi: Lafızlar manayı tam ifade edecek bir tarzda kullanılmıştır. Ne eksik ne de herhangi bir fazlalık söz konusudur.

3. Aynı Anda Farklı Seviyelere Hitap Etmesi:

Kur‟an‟ın önemli bir üslup özelliği de aynı anda birden çok insan tabakasına hitap edebilmesidir. Yediden yetmişe herkes, kendi seviyesine göre ondan ders alır.

Mesela İhlas Suresinde “O, doğurmamış ve doğmamıştır.” Ayetini sıradan insanlar, Yüce Allah babası ve çocuğu olmaktan münezzehtir şeklinde anlar.

Orta tabaka: Hz. İsa‟nın tanrı olamayacağı anlamını çıkarır:

Kur‟an‟da uluhiyyet, nübüvvet, insan, ubudiyyet, hukuk, ahlak ve ahiret gibi temel konular yer alır. Bunlarla beraber tali konular külli bir mananım etrafında döner. O da kulu, kendi hür iradesiyle Allah‟a kulluk etmeye çağırmadır. Yani Kur‟an her yerinde bu gayeye binaen konuları iç içe işler ve insanı sürekli müteyakkız tutar.

5. Beyan Tarzının Çeşitliliği

Beyan tarzındaki çeşitlilik ve zenginlik de Kur‟an‟ın kendine has üslubunda bulunan bir özelliktir. Mesela bir fiili beyan ederken; bazen açık emir sigasıyla, bazen emir anlamı taşıyan mazi veya müzari kalıbıyla, bazen yapılması istenenin hayır olduğunu belirtmesiyle, bazen de herhangi bir fiilin mükelleflere farz kılındığını beyan eder.

Ayrıca Kur‟an‟ın üslup özelliklerinden bazıları şöyle ifade edilebilir:

43

1. Kur‟an‟ın üslubu gönüllere hoş gelir, insanı müşahede ve tefekküre davet eder.

2. İnsanın madde ve ruhuna hitab eder; sözleri yerli yerindedir ve ayet tekrarları insanı

usandırmıyor.

3. Ayet sonları çok güzeldir. Ayetlerde tabii seciler vardır.

4. Bilimin belli tecrübe ve çabadan sonra ancak ulaşabileceği ilmi hakikatleri içerir.

5. Fert ve toplum ahlakını güzelleştirir, aileyi ıslah edecek ahlaki kaideleri bünyesinde barındırır.

Geçmiş tarihi aydınlatır, mebde ve mead hakkında bilgiler verir.

7. İçindeki meseller, kıssalar ve hitaplar son derece güzeldir.

8. Kur‟an insanlara her iki alemde saadeti temin edebilecek bir kuvvete sahiptir.